Yıldırımsavar? Nasıl çalışır? Çeşitleri Nelerdir?

Paratoner Nedir?

Paratoner, Fransızca kökenli bir kelime olup, "yıldırımssavar" veya "yıldırımı yakalayan" anlamına gelir. Pozitif veya negatif yüklerin birikmesiyle oluşan yıldırımın, istenilen bir yere, genellikle toprağa, güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlayan iletken uçlu metal bir cihazdır. Binaların en üst noktalarına, sivri köşelere veya asansör kulelerinin üzerine yerleştirilir.

Yıldırım Savar Çeşitleri ve Çalışma Mekanizmaları

1-) Aktif Paratoner

Aktif paratonerler, metal bir şapka şeklinde tasarlanmıştır ve içerisindeki bobin ateşleme yaparak aktif hale gelir. Rüzgarın oluşturduğu titreşimle ateşleme yapan bobin, üzerindeki havayı delerek yıldırımın çekilmesini sağlar. İyonize olmuş hava, yıldırım yükü için cazip hale gelir ve böylece yıldırım, toprağa güvenli bir şekilde iletilir.

2-) Pasif Paratoner ve Faraday Kafesi

Pasif paratonerler ve Faraday kafesi, iletkenler arasındaki potansiyel farkı eşitleyerek yıldırım darbelerinden korunmayı hedefler. Faraday kafesi, yapının tamamını saran ve potansiyel farkın olmadığı bir kafes oluşturur. Bu sayede, yıldırım darbesi direkt olarak toprağa aktarılır.

3-) Franklin Çubuğu

3 metre uzunluğunda sivri uçlu metal çubuklar kullanılarak oluşturulan Franklin çubuğu, elektrik yükünü doğrudan toprağa ileten bir sistemdir. Kuvvetli yıldırım darbeleri, bu çubuklar aracılığıyla güvenli bir şekilde toprağa aktarılır.

Topraklama kısmından bahsedersek, toprağın içine yerleştirilen metal çubuklar ile topraklaması sağlanır. Topraklama  ölçümü yapılmalıdır. Elektrik yükünün toprağa güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlar. Geçiş direnci topraklama megeri ile topraklama ölçümü yaparak öğreniriz.

Paratonerin Önemi ve Topraklama

Paratoner yıldırım darbelerinin oluşturduğu riskleri azaltmak ve canlılar ile yapılar için güvenliği artırmak amacıyla tasarlanmıştır. Benjamin Franklin tarafından icat edilen bu cihazlar, yıldırım yüklerinin toprağa güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlar. Topraklama, elektrik yükünün toprağa aktarılmasında kritik bir rol oynar. Geçiş direnci, topraklama ölçümü yaparak belirlenir ve topraklama sisteminin etkinliği bu ölçüme bağlıdır. Paratonerler, yıldırım darbelerinden korunmada hayati öneme sahip cihazlardır. Aktif ve pasif paratonerler ile Faraday kafesi ve Franklin çubuğu gibi çeşitleri bulunur. Yapıların ve canlıların güvenliği için bu cihazların doğru şekilde tasarlanması, kurulması ve topraklanması gerekmektedir. Yıldırım darbeleri karşısında güvenliği artırmak ve elektrik yükünün zararsız bir şekilde toprağa aktarılmasını sağlamak, paratonerlerin asıl amacıdır.

Paratoner Kullanmayan Yapıların Risk Altında Olması

Paratoner sistemlerinin olmaması, yapıları ve içindekileri büyük risklere açık hale getirir. Yıldırım, elektrik yükü açısından son derece güçlü bir doğa olayıdır ve direkt olarak bir yapıya çarpması durumunda, yangın çıkarma, elektrik sistemlerine zarar verme veya yapısal hasarlar gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, özellikle yıldırım darbelerinin sık yaşandığı bölgelerde paratoner kullanımı, can ve mal güvenliği açısından hayati önem taşır.

Paratoner Tesisatı Çeşitleri Nelerdir?

Paratoner tesisatları, koruma sağladıkları yapı ve alanların özelliklerine göre farklılık gösterir. Bunlar arasında en yaygın olanları; aktif paratonerler, pasif paratonerler, Faraday kafesleri ve Franklin çubuklarıdır. Her bir tesisat tipi, belirli bir koruma prensibine göre çalışır ve yıldırım darbelerini etkili bir şekilde toprağa aktarır.

Aktif ve Pasif Paratoner Nedir?

Aktif paratonerler, yıldırımı çekmek ve toprağa güvenli bir şekilde iletmek için tasarlanmış, elektronik mekanizmalar içeren sistemlerdir. Pasif paratonerler ise yıldırım darbelerini doğrudan toprağa aktaran ve herhangi bir elektronik bileşen içermeyen daha basit yapıdaki sistemlerdir. Her iki sistem de farklı koruma mekanizmaları sunar ve kullanıldıkları yerin ihtiyaçlarına göre seçilir.

Paratoner Neye Göre Belirlenir?

Paratoner sistemlerinin seçimi, yapının konumu, yüksekliği, yapım malzemesi gibi birçok faktöre göre belirlenir. Ayrıca, bölgenin yıldırım yoğunluğu ve yerel hava koşulları da dikkate alınır. Bu faktörler, en uygun paratoner sisteminin seçimi ve yerleştirilmesi için kritik öneme sahiptir.

Paratoner Kaç Metre Etkili?

Paratonerlerin koruma alanı, tasarımına ve yüksekliğine göre değişiklik gösterir. Genel olarak, bir paratonerin koruma çapı, yüksekliğinin yaklaşık iki katı kadar bir alana etki eder. Ancak, bu değerler spesifik tesisat tasarımlarına ve yerel yönetmeliklere göre farklılık gösterebilir.

Paratoner Hesabı Nasıl Yapılır?

Paratoner hesabı, yapının yüksekliği, alanı ve geometrisi gibi faktörler dikkate alınarak yapılır. Ayrıca, korunacak alanın yıldırım yoğunluğu ve çevresel faktörleri de hesaba katılır. Bu hesaplamalar, uluslararası standartlar ve yerel yönetmelikler doğrultusunda gerçekleştirilir.

Paratoner Ölçümü Kaç Yılda Bir Yapılır?

Paratoner sistemlerinin etkinliğini ve güvenliğini sağlamak amacıyla periyodik ölçümler yapılması gereklidir. Genel olarak, paratoner ölçümleri en az iki yılda bir kez yapılmalıdır. Ancak bu süre, sistemlerin bulunduğu bölgenin özelliklerine ve yerel yönetmeliklere göre değişiklik gösterebilir.

Paratoner Topraklaması Kaç Ohm Olmalı?

Paratoner topraklamasının direnci, genellikle 10 ohm altında olmalıdır. Ancak bu değer, kullanılan malzemelerin kalitesine, topraklama sisteminin tasarımına ve toprağın iletkenliğine göre değişiklik gösterebilir. Düşük topraklama direnci, yıldırım darbelerinin daha etkili bir şekilde toprağa aktarılmasını sağlar.

Paratoner Hangi Binalarda Zorunlu?

Paratonerler, genellikle yüksek yapılar, özel tesisler, okullar, akaryakıt istasyonları, askeri cephanelikler gibi yıldırım darbesi riskinin yüksek olduğu yerlerde zorunludur. Yerel yönetmelikler, hangi yapıların paratoner tesisatı kurulumunu zorunlu kıldığını belirler.

Paratoner Neden Yüksek Binalara Takılır?

Yıldırım, en yüksek noktaya çarpmaya meyilli olduğundan, paratonerler genellikle binaların en yüksek noktalarına monte edilir. Bu, yıldırımın doğrudan binaya zarar vermesini önlemek ve elektrik yükünün güvenli bir şekilde toprağa aktarılmasını sağlamak için yapılır. Yüksek binalarda paratoner kullanımı, yapı ve içindekileri korumada hayati öneme sahiptir.

Paratoner Yıldırımsavar Hakkında Merak Edilenler